Радикалды идеологияның қоғамға кері әсері

0
581

Радикалды діни ағымдар идеологиясының таралуы бүгінде жаһандық деңгейдегі өзекті проблемалардың біріне айналды.
Сирия мен Ирак аймақтарында «қасиетті соғыс» ұранын көтерген «жихадшы» «ИГИШ» ұйымының террористік актілері туралы ақпараттар легі баспа және телевизиялық БАҚ-та, ақпараттық-агенттіктерде және интернет-ресурстарда үнемі жарияланып отырады. Осы діни экстремистік, террористік ұйым мүшелерінің өмірлік ұстанымын қолдайтын Түркия, Пәкістан, Ауғанстан, Еуропа, ТМД және басқа да сексеннен астам мемлекеттердің кейбір азаматтары «жиһадқа» жиі қатысатындығы-бұл құбылысты терең және жан – жақты зерттеуді қажет етеді.

Радикализм (лат. radix-түбір, түбір, түбір) — белгілі бір көзқарасты еріксіз ұстануды, тек оның жақтауын білдіреді. Радикализм ұстанымы қалыптасқан қоғамдық дәстүрлер мен үрдістерді, көзқарастар мен институтты өз идеологиясына қарай өзгертуге бағытталған. Зерттеушілердің пікірінше, тарихтың өтпелі кезеңдерінде пайда болатын бұл құбылыс қоғамның саяси және әлеуметтік саласында жиі байқалады. Радикализм сипаты мен ұстанымына қарай саяси, діни және философиялық болып бөлінеді.
Бүгінгі таңда мұсылман әлемінде террористік ұйымдардың қақтығыстары мен қақтығыстарынан туындаған діни радикалды және саяси себептер жоқ. Діни радикалды идеология экстремистік, террористік ұйымдардың қалыптасуының негізгі «құнарлы негізі» болғанымен, жиі діни экстремистік және террористік актілер өз кезегінде әлемде «исламофобия»ұғымын қалыптастырды. Бір құбылыстың пайда болуы екіншісінің кең таралуына серпін береді.

Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, діни радикализм кез-келген дінді тек бір жағынан қатаң ұстанудан туындайды. Мысалы, оңтүстік және Оңтүстік-Шығыс Азия елдерінде радикалды буддистердің басқа діндердің өкілдерін қудалауы, әсіресе мешіттер, мұсылман қоғамдастығының үй-жайлары мен өзін-өзі растау жағдайлары шетелдік бұқаралық ақпарат құралдарында жиі жариялануда. Протестанттық радикалды идеология АҚШ-та христиан дінінің бір тармағы болған кезде, Батыс Еуропа елдерінде католиктік радикалды көзқарастар жоқ. Діни-радикалды идеология, қандай дін болмасын, кез келген елдің орныққан әдет-ғұрыптары мен дәстүрлеріне, моральдық-рухани құндылықтарға, тұтас алғанда қоғамның бірлігі мен тұтастығына елеулі қатер төндіреді.

Ислам-баршаны бірлікке, бірлікке шақыратын бейбітшілік діні. Өкінішке орай, әлемдік сахнада исламды исламға, мұсылман Террористік ұйымдары мен жасырын топтарға айналдыру үрдісі байқалды. 2014 жылғы қарашада Астанада ТМД қауіпсіздік органдары мен арнайы қызметтері басшылары кеңесінің 37-ші отырысында ҚР Ұлттық қауіпсіздік комитетінің төрағасы Нұртай Әбіқаев «Ислам мемлекеті» ұйымындағы қазақстандықтардың саны 300-ден астам адам және олардың жартысы-әйелдер», — деп мәлімдеді, бұл радикалды діни ағымдардың тұтқынға түскен отандастарымыздың аз еместігін көрсетеді.

Елде діни және радикалды көзқарастардың жақтаушылары тобының пайда болуы, бір-бірінен ажыратылмайтын бірнеше сыртқы және ішкі факторлар бар. Біздің халқымыздың мәдени және діни, жалпы рухани құндылықтарға деген сұранысының өсуі, жетпіс жыл ішінде Ресейдің азаматтық саясатының нәтижесінде елде радикалды діни көзқарастарды ұстанатын адамдар тобының қалыптасуына қолайлы жағдай жасады. Бұл ішкі фактор-біздің еліміз тәуелсіздік алғаннан кейін жастардың белгілі бір топтары Пәкістанға, Сауд Арабиясына және т. б. өз бетінше бет алды. елдерде діни білім алып, отанына оралу, сондай-ақ діни сұрақтар мен сұрақтарға жауап іздеушілердің радикалды идеологияны насихаттайтын интернет-сайттар мен бейнероликтерге түсуі бірнеше сыртқы факторлардың пайда болуына себеп болды.

Исламның парызын орындауға шын жүректен ұмтылған кейбір мұсылман бауырларымыз теріс ағымның жолына қалай түскендерін түсіне алмайды.

Қазақстан Республикасының аумағында сот шешімі бойынша тыйым салынған террористік және экстремистік ұйымдардың ішінде елде кеңінен танымал «Таблиғи жамағат» және «Ат-такфир УАЛ-Хиджра»ұйымдары бар. Кейбір исламистік радикалды ағымдармен иделогияны ілгерілетудің бірнеше сатылы әдістеріне тоқталайық:

Бірінші кезеңде исламда белгіленген ғибадатты орындауға тырысатын адам біртіндеп қалыптасқан белгілі бір «жамағатқа» ене бастайды. Көбінесе мұндай «жамағаттардың» тұзағына енді ғана дұға ете бастаған, діннен тек үстірт хабары бар адамдар түседі. Уағыз арқылы бір жас жігіт айналасына топтаса бастайды.Көптеген уағыздар әлемнің барлық игіліктеріне арналған және бұл әлемде осы бақытқа кедергі келтіретін көп нәрсені өзгерту керек. Мысалы, мұндай принциптері ретінде әнді тыңдау емес, теледидар, шақырады ізгілік бастайды айналмауы бірі зұлымдық да тщеславие.
Екінші кезеңде, күнделікті өмірде «жоқ», «жоқ», «олай емес», «бұл дұрыс» деген тыйымдар мен сындардың көбеюі қоршаған ортада, яғни отбасы, туыстар, достар, таныстар арасында түсініспеушілікке түсе бастайды. Қазақ халқының салт-дәстүрлері шариғатқа мүлдем сәйкес келмейді деп айтуға болады. Бұл кезеңде дінді мойындау және оның шарттарын орындау процесінде агрессивті қысым басым болады және көбінесе ислам дінінің ішкі терең мазмұнына қарағанда атрибутивтік қызметке көбірек көңіл бөлінеді. Мысалы, балаларды қысқарту, сақал тағу (мұнда жас, жастық немесе үйлеспеушілік мәселесі ескерілмейді), діни-құқықтық мәселелерді ескерместен «Сунна» деген сөзбен екінші, үшінші, төртінші әйелді сатып алу, сондай-ақ отбасылық құндылықтарды сақтамау туралы мәселе қоғамда үлкен резонанс тудырады. Жоғарыда келтірілген мысалдарға байланысты бір адамды немесе адамдар тобын қоғамнан бөлу үрдісі байқалады. Зайырлы мемлекет қағидатын ұстанатын билік органдарына өзінің» таза исламдық «әрекеттерін қолдамайтын және оларды» кәпірлерге»айналдыратын ортаға деген өшпенділікті өршіту ұғымы қалыптасуда.

Үшінші сатыда мақсат қойылады-қоғамнан оқшаулауға тырысу, өз елінен шариғатпен айналысатын басқа мемлекетке қоныс аудару, дін үшін риясыз күрес. Енді ол адамның өзі сіңіретін діни радикалды иделогияны тарату үшін қолдан келгеннің бәрін жасайды. Мұндай әрекеттердің салдарын біз Таяу Шығыс елдерінде көріп отырмыз.

Гүлмира ШЕТЕНОВА,

Шымкент қаласы дін істері басқармасының

«Дін мәселелерін зерттеу орталығы» КММ психологы.