Ислам – сансыз ұлттар мен ұлыстарды нәсіліне, ұлтына қарамастан бір шаңырақ астына біріктіретін бейбіт дін. Сол себепті де адамзат өркениетін байытатын Құран әр ұлтты өз болмысын сақтауға, өзара тәжірибе алмасуға шақырады.
Құран ілімі адамдарды жақын туыстары мен достарына, саяхатшыларға, таныстар мен бейтаныс адамдарға бірдей әділдікпен қарауды, оларға жақсылық жасауды үйретеді. Ислам діні адам бойындағы ізгілік пен көрегендік, имандылық пен кішіпейілділік сынды кісілік қасиеттерге ерекше мән беретін дін болса, Отан – осы қасиеттерді жүзеге асырып, адамды өркениетке жетелейтін ұлы ұғым. Дәстүрлі діндердің пайғамбарларының ең маңызды илаһи тағылымдарының бірі – Отанды қорғау болды. «Туған жерді сүю – иман», «Екі көз тозақта жанбайды: Бір көз – күнәсіне тәубе етіп жыласа, екіншісі – шекара күзетеді». Құран аяттары бойынша Отан үшін күрес дін үшін күреспен бірдей.Өзгенің туған жеріне қол сұғу жаман, бүлдіргіш және үлкен күнә.Сол себепті Алла Тағала жауапкершілікке ант етті. халықтан пайғамбарлар арқылы өз елінде ұстауға.Отанға құрмет көрсетуге ерекше мән берген.Пайғамбарымыз (с.ғ.с) туған жеріңді, тарихи жеріңді сыртқы жаулардан қорғаудың қаншалықты жақсы екендігі туралы хадистер қалдырған. Сахабалардың бірі Пайғамбардан (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын): «Иә, уа, Алланың Елшісі! Ең жақсы шешім қандай? «Алла Елшісі (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын): «Отанды бір күн немесе бір түн қорғау, бір ай ораза ұстап, түнде құлшылық етуден жақсырақ», — деген.
Ертеде көшпелі өмірдің гүлденуін көрген қазақ өркениетінің қасиетті парызының бірі – отансүйгіштік. Ескі Түрік қағанаты кезінде тасқа қашалған Күлтегін ескерткішінде де ол туралы көптеген сөздер кездеседі. Ел билеушілер отаншылдық үлгілерді бейнелегені белгілі. Содан бері Төле, Қазыбек, Әйтеке билер мен Ақтамберді, Бұқар жыраулар да Отанды сүю туралы мағыналы әңгімелер айта білді. А.Байтұрсынов, Ә.Бөкейханов, Ж. Аймауытов, С.Торайғыров, М.Жұмабаев сынды ХХ ғасыр басындағы қазақ зиялылары мен тұлғалары отаншылдық туралы жазып қана қоймай, оны іс жүзінде көрсете білді! Дәстүрлі дін дейміз.Кейбір қазақтардың өлеңдеріне қарасақ, осы мағынаның қамтылғанын көреміз.
Торайғыровтың «Шәкірт ойы» поэмасына назар аударайық;
Қараңғы қазақ көгіне,
Өрмелеп шығып Күн болам.
Қараңғылықтың көгіне,
Күн болмағанда кім болам?!
Мүмін жанындағы үлкен-кішінің барлығының өзіне қызмет етіп жатқанын көргенде жүрегінде Раббысына деген ерекше махаббат оянады. Соның нәтижесінде жүрек түкпіріндегі имандылық нұры тәнге ерекше күй беріп, махаббат, мейірім сынды көркем қасиеттермен көмкереді. Имандылық тәрбиесінен нәр алған мұндай адам жан-жағына ерекше мейіріммен қарап, әрбір оқиғаға байсалдылықпен қарауды үйретеді.
Ислам – бейбітшілік, парасаттылық, имандылық, мейірімділік, жанашырлық, мейірімділік діні. Ол тек арабтарға немесе белгілі бір тайпаға, ұлтқа немесе нәсілге ғана емес, бүкіл адамзатқа ашылған. Олар тату-тәтті өмір сүрсін, бірін-бірі танып, достық қарым-қатынаста болсын деп тұйықталды. Раббымыз Құранда: «Ей, адамдар! Біз сендерді еркек пен әйелден (Адам мен Хауа анадан) жараттық. Бір-бірімен араласып, бірге өмір сүрулерің үшін біз оларды ұлттар мен тайпаларға бөлдік. Алладан қорқып, тақуа болған адам Алланың алдында ұлық. Алла әр нәрсені қамтыған» («Хукурат» сүресі, 13-аят).
Патриотизм отбасын, қоршаған ортаны, туған жерді, табиғатты құрметтеуден басталады. Демек, патриотизмнің қайнар көзі – адамгершілік қасиеттер. Патриотизм – патриотизмнің негізі. Ұлтын сүйетін, жоқтап, жырлаған азамат қана патриот бола алады. Тек отансүйгіштікпен ғана емес, әлі күнге дейін көк аспан астында бейбітшілік пен тыныштықта өмір сүріп жатқан ата-аналарымызға жақсылық жасау,парыз болып табылады.
Пайғамбарымыз (с.ғ.с.):
كُلُّكُمْ رَاعٍ وَكُلُّكُمْ مَسْئُولٌ عَنْ رَعِيَّتِهِ
«Барлығың бақташысыңдар(жауаптысыңдар). Басшы еліне, отағасы отбасына, малшы малына жауапты.Әркім өз қарамағындағыларға сұраққа тартылады» деп айтып кеткен.
Сондықтан әрқайсымыздың жауапкершілігіміз бар. Сондықтан басшының осал тұсын көргенде, өз жауапкершілігімізді түсініп, оған қарсы емес, одан аулақ болуға тырысуымыз керек. Өз заманында Пайғамбарымыз( с.ғ.с.) өзі дүниеге келген қаласы Меккедегі мүшіріктерден көп жапа шегіп, Мединаға қоныс аударып бара жатып, бір тауға шығып, артына қараса, Мекке алақандағыдай толық көрініп тұр екен. Сонда Аллаһ елшісі: Ей, Ибраһим( ғ.с. )дұға қылған шаһар, жетпіс алты пайғамбар өткен шаһар, Құран аяттары түскен шаһар, ей, Алланың үйі Қағба орналасқан шаһар, кіндік қаным тамған шаһар, сені тағы көруді Аллаһ Тағала нәсіп етсін!»- деп көзіне жас алып, сағынышы мен қимастығын жасыра алмағанын білеміз. Туған жер мұншама ыстық болмаса, Отан соншама қадірлі мекен болмаса, екі дүниенің сардары, адамзатың ардақтысы болған Мұхаммед(с. ғ.с) пайғамбарымыздың өзі соншалық толқымас еді ғой.
Бұдан былай ата-бабамыз сақтап, ұрпаққа мұра етіп қалдырған Отанымыздың еркіндігі, тыныштығы сол елде тұрып жатқан бізге аманат болады. Осы жолда біз адамгершілік сезімін тәрбиелеп, ғибадатхананың барлық жақсылығы мен қуанышына ортақтасамыз. Тәуелсіздік алғалы бері қазақ халқының санасы, ұлт намысы, ұлттың ділі мен діні туралы зерттеулер жандана түсті. Тәуелсіздікпен қатар, кеңестік кезеңде басып-жаншылған өнегеміз, имандылығымыз, мәдениетіміз, әдебиетіміз де қайта оралып, жаңа, жан-жақты зерттеуді талап етуі керек. Қазақ халқының Х ғасырдан бері келе жатқан көркем де асыл сөзінде Ислам құндылықтарының шын мәні – намысын, мұратын, ерлігін, өмірін, парызын, басты мәдени құндылықтарын үндеген ұлт даналығы. Қазақ халқының құндылығы Оның сөз маржандарының көркемдік қасиеті ұлттық дүниетанымымызға ұйытқы болып табылады.
Гүлбану Қуандық,
Шымкент қаласы дін істер басқармасы
«Дін мәселелерін зерттеу орталығы»КММ бөлім басшысы
