Діни фанатизм – қоғамға қауіп

0
443

Қазіргі әлемдегі радикализм, фундаментализм, терроризм, экстремизм және оның құбылыстарына қарсы күрес жалпы әлемдік қоғамдастық үшін маңызды мәселелердің бірі болып табылады.  Мұны соңғы кездері жаһандық құбылысқа айналып, жеке және ұлттық бірегейлікті өзгертетін лаңкестік әрекеттердің көлемі мен сипатымен түсіндіруге болады. Осыған орай, терроризм мен фанатизмді жеңу мен жоюдың барабар әдістері мен тетіктерін әзірлеу үшін осы құбылыстардың мәнін нақты анықтау қажет. Дәстүрлі дін – барлық әділетсіздік пен жалғандыққа қарсы күрестің рухани негізі.  Демек, діни экстремизм, фундаментализм әртүрлі елдерде адам өмірінің әртүрлі кезеңдерінде, әртүрлі діни сенімдер аясында орын алып, діни наным-сенімдерді жүзеге асыруға қайшы келеді және кедергі жасайды. Сонымен қатар қақтығыстар көбінесе діни алауыздыққа ұласты. Мысалы, христиан әлеміндегі діни қайшылықтарды (Лютер реформасы) және христиан және араб елдерінде діни фанатизмнің пайда болуын еске түсіру жеткілікті.        

       Бүгінгі таңда дәстүрлі діннің зайырлы қоғамдағы адамдардың санасын қалыптастыруда маңызы зор. Адамгершілік мінез-құлықты, толерантты сананы қалыптастырудағы дәстүрлі діннің рөлі тарихи дамумен айқындалады. Бірақ әлемдегі жағдай өзгеруде және діннің интеграциясы мен бөлшектену мүмкіндігі бар, дін саяси стратегияда қолданыла алады және діни экстремистердің жетекшілері мен жақтастары пайдалана алады. Кез келген қоғамдағы күрделі қоғамдық-саяси жағдайды пайдалана отырып, олар қоғамда «дұрыс діни сенімнің» жоқтығын, қоғамның толық деградацияға ұшырауын, оны діни экстремизмнің барлық түрінен «тазалау» қажеттігін түсіндіреді. Осы мақсатта діни экстремизм зайырлы елдерге экспортталады.

 ХХI ғасырдың басында діни экстремизм, секталар, т.б.  Жалпы постмодерндік контексте ол әртүрлі елдер мен әртүрлі жағдайларға тез бейімделетін формалар мен аспектілерді ала бастады. Осы тұрғыдан алғанда, діни экстремизм тек феноменологиялық талдауды ғана емес, гипотетикалық талдауды да қажет етеді.  Әлемдегі қазіргі жағдай экстремизм ғана емес, діни экстремизм де қоғамға үлкен қауіп төндіретінін көрсетіп отыр.  Діни ілімдер мен рәміздерді халықты тартудың маңызды факторы ретінде пайдалану сенім үшін ымырасыз күрес, мемлекеттік құрылымды күштеп өзгерту және билікті басып алу, егемендік пен аумақтық тұтастықты бұзу сияқты экстремизмнің басқа түрлерінен ерекшеленеді.  Бүгінгі таңда діни фанатизм мен экстремизм көріністерінің пайда болуымен мемлекет, қоғам бұл қауіптерге қарсы дербес әрекет етуде. Қоғамда кездесетін діни фанатизімнің ең қауіпті жағы – радикалды әрі агрессиялық пікірде бекем тұрып, өзгелердің көзқарасын жоққа шығарып, қабылдамау. Мысалы елді үрейлендірген «ұлы жихад» ( үлкен күрес ) терминін діни тұрғыдан жастарымызға деструктивті ағымдарда «қолға қару алып немесе өзін-өзі жару арқылы жасалатын күрес» деп біржақты түсіндірлсе, фанатизммен іске кіріскендерді дін мамандарына тоқтату қиындықа соғады. Тіпті, шариғаттың негізі болған Құран мен хадистен дәлел келтіріп, ұстанған сенімдері қате, шынында үлкен күрес олардың ойлағандарындай емес, керсінше, «өз нәпсіңмен күресу» екендігін сендіру оңайлыққа соқпайды. Өйткені, әуелден ақиқаттан хабары жоқтарға бұл жалған ой әбден насихатталып, миларына сіңіп қоймай, бұрмаланып фанатизмге айналдырылған.