5 маусым күні елімізде Конституциямызға өзгерістер енгізуге арналған жалпыхалықтық референдум болады. Бұл жолғы референдум Қазақстандағы өте маңызды тарихи іс-шара болмақ. Әрбір елдің тарихында шешуші бір кезеңдер, маңызды қадамдар болады. Бізде сол қадамдарды тәуелсіздігіміздің 30 жылдық белесінде кезігіп тұрмыз. Референдумға қатысуымыз – бұл болашаққа жасалған дұрыс таңдау, келешек ұрпақтың игілігі жолындағы іргелі іс. делінген. Конституциямызға жасалып жатқан оң өзгерістер – жаңа бетбұрыстың бастауы. қоғамда оң өзгерістер жасау, халқымызға жарқын болашақ сыйлау жолында бар күш-жігерін сарп етіп келеді. Енді міне, жұртшылықтың талабын орындап, халық үніне құлақ асатын «еститін мемлекет» қалыптастырып жатыр. Елдің болашағына, келешек тағдырына қатысты өзгерістер осылай, яғни халықтың тікелей қатысуы арқылы шешіледі. Мемлекет басшысының халықтың пікіріне құлақ асып, Конституцияға өзгерістер мен толықтырулар енгізу үшін референдум жариялауын қолға алынған қажетті бастама деп түсінеміз. Жалпыхалықтық референдум кезінде еліміздің негізгі заңы – Конституциямызға өзгерістер мен толықтырулар енгізіледі. Бұл дегеніміз – біздің қоғамның өз ойын ашық айтуға берілген мүмкіндік. Ел халқының белсенді болуы маңызды. Жаңа Қазақстанды қалыптастыру жолында сіздің де бастамаларыңыз референдумда көтерілуі тиіс.
Алдағы Конституциялық реформа нәтижесінде Ата Заңдағы 98 баптың 33-і өзгереді деп күтілуде. Референдумда ел қолдаса, онда Ата Заңға түзетулер биыл күшіне енбек. Тек Парламентке және Конституциялық соттың қызметіне қатысты нормалар 2023 жылдың 1 қаңтарынан бастап күшіне енгізілуі мүмкін. Бұл – жыл соңына дейін осы конституциялық жаңашылдықтарды жүзеге асыру үшін қажетті заңдардың тұтас топтамасын қабылдау қажеттілігімен байланысты.
Конституцияның 6-бабына «Жер және жер қойнауы – халықтың меншігі, байлығы» деген бап енгізілмек. Бұл – халқымыздың талабы. Бұл Президент айтқан Жаңа Қазақстандағы әділеттіліктің орнауы болмақ. Қолданыстағы Конституцияда «Жер және оның қойнауы, су көздері, өсімдіктер мен жануарлар дүниесі, басқа да табиғи ресурстар мемлекет меншігінде болады» деп жазылған.
Реформа аясында Қазақстан басқарудың суперпрезиденттік үлгісінен бас тартады. Тәуелсіздікті қалыптастырудың, мемлекет құрудың бастапқы кезеңінде бұл даму моделі қажет те еді. Бірақ қазір заман өзгерді. Сондықтан суперпрезиденттік басқарудан дамыған елдердегі секілді мықты Парламентке сүйенген президенттік республикаға біржола көшеміз. Парламенттің құзыры мен рөлі күшейеді. Мұндай жүйе биліктің үш тармағының (Парламент, сот және атқарушы биліктің) оңтайлы тепе-теңдігін қамтамасыз етіп, елімізді орнықты дамытуға септеседі.
Біз референдумда Ата Заңға енгізілетін түзетулерді құптасақ, онда Президенттің өкілеттігі біршама азаяды. Мысалы, Мемлекет басшысы облыстардың, мегаполистердің әкімдері қабылдаған шешімдерді, шығарған актілерді жою, ол құжаттардың күшін тіпті уақытша болса да тоқтата тұру құқығынан айырылады.
Президент аудан, тіпті ауыл әкімдерін де лауазымынан босата алмайтын болады. Өйткені Қ.Тоқаев бастамашы болған саяси жаңғырулар аясында елімізде ауыл және аудан әкімдері сайланады. Тиісінше, ауыл, аудан жұртшылығы өзі сайлаған әкімін қызметінен өздері алып тастай алады. Мемлекет басшысы сайланған әкімге тиісе алмайды.
Ата Заңға енгізілгелі отырған өзгерістер Парламентті, мәслихаттарды, жергілікті билікті күшейтуге бағытталған. Нәтижесінде, олар қысылтаяң шақтарда өз бетінше жұмысын жалғастыруға қабілетті болады, бір кісіге қарап отырмайды. Осының арқасында Президент болып қандай тұлға сайланса да, оның биліктің барлық тармағына билік жүргізуіне жол берілмейді. Осы арқылы біз алдыңғы қатарлы елдерге бір табан жақындай түсеміз.
Мұндай өзгерістердің бәрі де биліктің бұқараның пікірін ескеруі, халықпен бірлескен жұмыс тәсіліне көшуі нәтижесінде іске асқалы тұр. Билік пен халық бір-бірін толықтырып, ықпалдасып жұмыс істеген кезде ғана ісіміз алға басады.
«Келісіп пішкен тон келте болмас» дегендей, халықтың қатысуымен, бұқараның бастауымен шешілетін референдум аясында жасалатын тың реформалар еліміздің әрбір азаматына оң әсерін тигізеді деп сенеміз. Тарихи сәтте таңдауымызды жасап, шешуші кезеңде көппен бірге болуға шақырамыз.
А. Жолдасқызы,
Шымкент
қаласының дін істері
басқармасы«Дін
мәселелерін
зерттеу
орталығы» КММ маманы
ақпараттық-түсіндіру
тобының мүшесі
